BALABAN (DUDUK) ÖZELLİKLERİ

Adil Gülen Balaban Duduk 8 Ocak 2021 Yorum yok

BALABAN (DUDUK) ÖZELLİKLERİ

Balaban, Türk dünyasında ve kültüründe yeri olan, özellikle Azerbaycan’da çok sevilen ve kullanılan bir müzik aletidir. Halk müziklerinde büyük rol oynayan balaban veya diğer ismiyle duduk, kamışlı çalgılardandır. Üflemeli (nefesli) çalgılar sınıfına girer.

Balabanın tarihi çok eskilere, M.Ö. 2 binli yıllara dek gider. Çok uzun süredir hayatımızda olan balaban, Kafkas ve Orta Asya bölgelerinde çalınmaya başlanmıştır. Evliya Çelebi, eserlerinde balabandan bahseder. Fakat balaban kelimesinin geçtiği ilk kaynağın Dede Korkut olduğunu görüyoruz. Balaban kelimesinin anlamı ‘küçük ses’ şeklindedir. Bala küçük, ban ise ses anlamına gelir. Balaban enstrümanının ismi tamamen Türkçe olan bu iki sözcüğün birleşimi ile oluşmuştur.

 Balaban Orta Asya ve Kafkasya’dan dünyanın çeşitli yerlerine taşınmış ve buralarda da sevilerek balaban sanatı icra edilmiştir. Bu yayılımı sırasında farklı isimlerle de anılmaya başlanmış ve bazı değişimler geçirmiştir.

Balaban veya Duduk Enstrümanının Teknik Özellikleri Nelerdir?

 Balabanın ses aralığı yaklaşık olarak 1,5 oktavdır. Balabanı çalacak kişi, çalacağı sese göre uygun olan gövdeyi ve bu gövdeye uyumlu kamışı seçer. Kamışların ölçülerinde, boyunda ve genişliğinde, meydana gelen değişiklikler çıkacak seste de belirleyici konumdadır. Bununla beraber, her gövdeye her kamışın uygun olmadığının da bilinmesi gerekir.

Kamış balaban için önemli bir kısım olsa da, en önemli kısım tabii ki balabanın gövdesidir. Bu kısmın kamış ile tam bir uyum içinde olması gerekir. Bu yüzden kamış ve gövde aynı ölçülerde olacak şekilde seçilmeli ve sanat daha sonra icra edilmelidir.

Balaban çalınırken, grup içinde solo, dem veya bas balaban olarak kullanılabilir. Balaban solo enstrüman olarak çalınabileceği gibi grup ya da orkestra içinde diğer çalgılara da eşlik edebilir.

Balaban icrası sırasında en önemli nokta nefesin iyi kullanılmasıdır. Bu çalgı çalınırken dudak hareketlerinin kontrolüyle beraber nefesin iyi ayarlanması ve balaban ile adeta bir bütün olunması gerekir. Balaban, derin bir kültürün parçasıdır ve enstrümanın kimliği tam olarak benimsenmeden iyi bir şekilde çalınamaz. Bu sebeple balaban sanatçılarının çalgıları ile bağ kurmaları ve balabanı hissetmeleri gerekir.