Balaban Nasıl Çalınır?

Azerbaycan’da büyük değer bulan ve özellikle halk müzik ve folklorunda önemli yere sahip olan balaban, ülkemizde de büyük ilgi gören çalgı aletlerindendir. Kökeni M.Ö. 2-3 bin yıl öncelere dayanan bu çalgı aleti, özellikle Kafkaslar ve Orta Asya kültürünün önemli bir parçası olmuş, ardından tüm dünyaya yayılmıştır.

Peki, balaban nasıl çalınır ve başlıca özellikleri nelerdir? Gelin, yakından inceleyelim.

Balaban Özellikleri

Balaban çalgısı, 3 ana bölümden oluşur;

• Gövde,
• Kamış,
• Kıskaç.

Gövde kısmı sert ağaçlardan yapılır. Ağacın çeşidi, ses kalitesi açısından önemlidir. Ağacın iç kısmı oyulduktan sonra içi boş bir silindir haline getirilir. Kuru bir ağaç parçasıyla yapılmaktadır. Gövde kısmı genellikle erik ağacından hazırlanır. Gövdede 9 adet delik bulundurması, balabanın özellikleri arasında yer alır. Bu deliklere perde adı verilir. Perdelerin sekiz tanesi önde, bir tanesi ise arkada konumlanmıştır. Aynı zamanda bu deliklere ek olarak arka alt kısımda yine bir delik daha bulunabilir. Bu delik akort düzeni için açılır.

Balaban Çalmanın Kuralları
Balabanın ses aralığı ortalama 1.5 oktava kadardır. LA notasından DO diyez sesine kadar ses aralığı mevcuttur. Bu çalgı aletini çalmak için dudak ve nefes kontrolü doğru bir şekilde yapılmalıdır. Bu sayede ustalıkla RE sesi elde edilecektir. Balaban sanatçıları bu çalgı aletini çalacakları eserin türüne ve tonuna uygun olarak ayarlar. Kusursuz bir ses tonu için her sese uygun bir gövde ve bu gövdeye uyan bir kamış kullanılmalıdır.

Kamış, balabanın en önemli kısmıdır. Aynı zamanda balaban sesinin mükemmel çıkmasında püf noktadır. Gövdeye takılan her kamış iyi bir performans gösterecek diye bir şey yoktur. İcracı, kamışı taktıktan sonra nemlendirerek uç kısmını doğru bir şekilde ayarlamalıdır. Böylece nefes boşa gitmez. Bu da onu gösteriyor ki, balabandan doğru sesi çıkartabilmek için kamış cinsi yüksek kalitede olmalıdır.

Balaban icrasında nefesi en iyi şekilde kullanmak önemlidir. Nefesin sürekli olması için nefes tekniklerini bilmek gerekir. Ayrıca, kamışın tutuşu, parmak kullanımı ve tüm bunları bir bütün halinde kontrol altında tutabilmek de büyük maharet ister. Ancak balaban çalmak, zamanla pekiştirilebilen bir alan olduğu için, teknik detaylar pratikle birlikte oturacak ve ortaya daha iyi performanslar çıkacaktır.